Tamamen risk paylaşımına dayanan İslami bir borsanın hangi kurallara tabi olacağı ve nasıl işletileceği kapsamlı çalışılması gereken bir konudur. İslami bir sermaye piyasasının ilkelerinden hareketle böyle bir borsanın nasıl olması gerektiği hakkında bir kanaat oluşturulabilir. Öncelikle İslami bir borsa kısa vadeli alım satımlarla kazanç elde etme anlayışına son vermeli ve borsa kültürünü uzun vadeli kazanca doğru değiştirmelidir. Borsada iki tip yatırımcı vardır. Birinci tip yatırımcı, yatırım yaptığı şirketin uzun vadede değerini maksimize etmeye çalışır ve aldığı hisse senedini kısa vadede elinden çıkarmaz. İkinci tip yatırımcı ise sadece hisse senedi fiyat hareketleriyle ilgilenir ve kısa vadeli kazanç peşinde koşar. Bu tür yatırımcılar piyasanın psikolojisini takip ederek nasıl kâr elde edileceği üzerinde odaklanırlar. İslami bir borsa birinci tip yatırımcıyı teşvik etmeli ve ikinci tür yatırımcıyı engelleyecek kurallar koymalıdır. Mevcut borsalarda işlem gören hisse senetlerinin alım satımına cevaz veren bazı İslam hukukçuları bunların kısa vadeli olarak alınıp satılmamasını şart koşmuşlardır.
İslami bir borsa kurulduğunda bu borsanın hiçbir aksaklık olmadan çalışacağı söylenemez. İslami borsalar diğer borsalardan tamamen bağımsız olarak çalışamayacaklardır. Piyasalar arası arbitraj imkânı olacağından bu imkândan yararlanmak isteyenler elbette ki olacaktır. Mevcut borsadaki kısa vadeli kazanç peşinden koşma sorunu İslami borsalarla kısa vadede çözülemeyecektir. Bu problemin çözümü çok daha uzun bir zamana yayılacaktır. İslami borsa reel sektör ile bütünleşik bir yapıda kurulmalı, reel sektörün aynası olmalıdır. İslami borsanın işleyişi ile ilgili kurallar ve kote edilen şirketlerin fıkha uygunluğu ne kadar detaylı incelenirse İslami borsanın başarılı olma ihtimali o derece yüksek olacaktır.
Mirakhor ve Bao (2013:50) etkin bir İslami borsa geliştirilebilmesi için gereken özellikleri şu şekilde sıralamaktadır:
- Hisse senetlerinin borç tabanlı araçlarla adil bir şekilde rekabet edebilmesini sağlayacak politikalar geliştirilmeli, hisse senetlerini dezavantajlı konuma getiren yasal, yönetimsel düzenlemeler kaldırılmalıdır.
- Hisse senedi yoluyla risk paylaşımını sağlayacak teşvikler getirilmelidir.
- Hisse senedine katılımın faydaları hakkında toplumu bilgilendirecek eğitimler düzenleyerek katılım artırılmalıdır.
- Banka sisteminin para yaratma kabiliyetini sınırlandıracak tedbirler getirerek, bankacılığın vereceği toplam kredinin payı, hisse senetlerine kaydırılmalıdır.
- Menkul Kıymetler piyasası için güçlü ve dinamik bir düzenleme ve denetleme sistemi kurulmalıdır.
- Aracı kurumları etkin bir denetim altında tutacak araçlar ve düzenlemeler geliştirerek katılımcılara hatalı bildirim veya yanlış yönlendirmelerin önüne geçilmelidir.
- Gün içindeki alım ve satımların tamamen şeffaf ve doğru raporlanması sağlanmalıdır.
- Azınlık hissedarların haklarını korumak için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
- Şirketlerin giriştiği yatırımlar hakkında azınlık hissedarlarına açık ve şeffaf bir şekilde doğru bilgiyi vermesini sağlamayı garanti edecek düzenlemeler oluşturulmalıdır.
Risk paylaşım mekanizmasının tabana yayılabilmesi için İslami borsanın öncelikle küçük ölçekli firmaları kote etmesi gerekmektedir. Bu şekilde yerel firmalar İslami borsa sayesinde sermayeye daha kolay erişebilecek, bu da yerel firmaların yeni yatırımlar yapma konusunda daha cesur davranmalarını sağlayacaktır. 20. yüzyılda İngiltere’de Birmingham ve Manchester gibi şehirlerde bulunan vilayet borsalarının bu şehirlerdeki yerel firmalara sermaye sağlama ve onları destekleme konusunda gayet başarılı örnekler olduğunu ifade etmektedir.
İslami bir borsada işlem gören şirketlerin kârlılık oranları şirketlerin verimliliklerini yansıtan bir gösterge olacaktır. Böyle bir durumda tasarruf sahipleri fonlarını firmanın kâr elde etme potansiyeline göre kullanacaklardır. Bu şekilde fonlar şirketlerin yatırımlarının beklenen getirisine göre tahsis edilecek ve genellikle yüksek getirili projeler finanse edilecektir.
İslami bir borsa bireysel yatırımcıların sahip oldukları kendine özgü riski (idiosycratic risk) azaltabilecek bir araç olabilir. Örneğin kişinin ani bir likidite ihtiyacı olduğunda sahip olduğu hisse senetleri bu likidite sorununa çare olabilir. Aynı şekilde firmalar da borsaya aktif bir katılım sağlayarak likidite risklerini azaltabilir. Ayrıca firmalar, iyi çeşitlendirilmiş bir portföy oluşturarak kendi faaliyetlerinden elde edecekleri getirinin düşük olması riskine karşı da bir önlem olarak borsayı kullanabilirler.
