27 Mart 2024 21:57
Bu yazı, Kitlesel Fonlama modellerinin İslamî Finansal fonlama modelleriyle karşılaştırmasına dair olacaktır. Amacım, İslami Finansal Okuryazarlık seviyesinin artmasına bir nebze de olsa katkıda bulunabilmek…

Bu yazı, Kitlesel Fonlama modellerinin İslamî Finansal fonlama modelleriyle karşılaştırmasına dair olacaktır. Amacım, İslami Finansal Okuryazarlık seviyesinin artmasına bir nebze de olsa katkıda bulunabilmek…

Kitlesel fonlamayı bir girişim fikrinin internet platformu üzerinden açık çağrıyla çok sayıda potansiyel yatırımcıya sunulmasını, fon talebi oluşturulmasını ve birden çok yatırımcının desteği ile finanse edilmesini sağlayan bir finansal araç olarak özetleyebiliriz. Bu yeni sermaye oluşturma biçimi 2008 mali krizinin ardından zanaatkârların, girişimcilerin ve yeni doğan işletmelerin fon toplamada karşılaştıkları zorluklardan ötürü ortaya çıkmıştır. Kitlesel kaynaklardan yararlanma anlayışından yola çıkan kitle fonlamasında temel amaç, geniş kitlelerden fon toplamaktır. Toplanan fon karşılığında ise yatırımcıya belirli ödül, haklar veya hisse tahsis edilmektedir.

Girişimci bu yöntemle kendini finanse edecek potansiyel yatırımcılara ve müşterilere ulaşabilmekte, en önemlisi proje hayata geçmeden evvel ürün veya sunacağı hizmetin potansiyelini test etme imkânına kavuşmaktadır. Geleneksel finansman kaynaklarından yüksek maliyetler, teminat gerekliliği, uzun süreli çalışma, kredibilite gibi nedenlerle yararlanamayan işletmeler için iyi bir alternatif olan yöntem, girişimcinin kitle fonlaması konusunda bir web sitesi aracılıyla projesini belirli bir sürede yayınlaması ve fon çağrısı yapması ile başlamaktadır. Kısıtlı bir sürede belirlenen sermaye tutarına ulaşmak adına proje ile ilgili kısa videolar, materyaller ve tüm detaylar potansiyel yatırımcılara girişimci tarafından sunulmaktadır.

Yatırımcılar, verilen bilgiler çerçevesinde birçok girişim içerisinden beğendikleri projeye yatırım yapar. Belirlenen süre içerisinde fon toplama talebinin başarısı veya başarısızlığı aynı zamanda projenin de toplum nezdinde potansiyelinin ve başarısının da testi niteliğindedir. Kitlesel fonlama sürecinde taraflar; Girişimci, Kitlesel Fonlama Platformu ve Yatırımcılardır. Projeyi gerçekleştirmek için gereken finansman ihtiyacının tutarı, hangi kitlesel fonlama türüne başvurulacağı konusundaki kararı doğrudan etkilemektedir.

Proje sahipleri sosyal amaçlı bir projenin finansmanı için bağış yoluyla kitlesel fonlamaya başvururken, tasarımı henüz tamamlanmış yeni bir ürünün seri üretime geçebilmesi için ise ödüle dayalı kitlesel fonlama ile kampanyalarını yürütebilirler. Bu sayede üretim maliyetlerine fon sağlarken aynı zamanda ürün piyasaya sunulmadan önce tanıtım faaliyetlerini de yapar. Yanı sıra, çok büyük tutarlı yatırım gerektiren projelerin gerçekleştirilmesi için borca dayalı ya da paya dayalı kitlesel fonlama araçları tercih edilebilir.

Kitlesel fonlamayı “yatırım” ve “yardım” amaçlı kitlesel fonlama olarak sınıflandırabiliriz. Yardım amaçlı kitlesel fonlama, kendi içinde “ödül” ve “bağış” bazlı olarak ikiye ayrılırken yatırım amaçlı kitlesel fonlama da “paya dayalı” ve “borca dayalı” olarak ikiye ayrılır.

Kitlesel fonlama modelleriyle İslam’da birçok ayeti kerime ve hadisi şerifler ile telkin edilen, üzerinde çok durulan sosyal yardımlaşma ve infak, birlik ve beraberlik, ihtiyacı olanlara el uzatma, helal kazanç elde etme ve ticaret gibi İslami karakterleri bulunmaktadır. Kitlesel fonlama modelleriyle İslam’da birçok ayeti kerime ve hadisi şerifler ile telkin edilen, üzerinde çok durulan sosyal yardımlaşma ve infak, birlik ve beraberlik, ihtiyacı olanlara el uzatma, helal kazanç elde etme ve ticaret gibi İslami karakterleri bulunmaktadır.

Kitlesel fonlama modelleri, İslam hukukundaki sözleşme türlerinden ortaklık sözleşmesi ve ivazsız (bedelsiz) sözleşmelerle paralellik gösterir. Şimdi kitlesel fonlama modellerini İslami finansal modelleriyle karşılaştıralım: Ödül ve Bağış bazlı fonlama, hibenin modern finansal sistemdeki yorumlanmış hali olurken hisse bazlı fonlama mudarebe ve muşarekeye, borç bazlı fonlamayı da faizsiz versiyonu olan karz-ı hasenle aynı uygulamaya dönüştürmek mümkün

İvazsız sözleşmelerden Hibe, ihtiyaç sahiplerine karşılığını Allah’tan bekleyerek armağan niteliğinde verilen paralar kast edilir. Kitlesel fonlamanın en yoğun uygulanan türü olan Bağış ve Ödül temelli fonlama, Hibe’nin modern finansal sistemdeki yorumlanmış versiyonu diyebiliriz. Ortaklık esasına dayalı sözleşmelerden ilki olan Mudarebe; bir tarafın girişimci olarak emeğini ve fikrini koyduğu diğer tarafın ise sermayedar olarak parasını koyduğu bir ortaklık türüdür. Taraflar arasında kar paylaşımı önceden belirlenmiş olan oran üzerinden yapılmaktadır. Mudarebe sözleşmesinde kar paylaşımı tutar üzerinden yapılamaz esası vardır. Girişimcinin iflası halinde mali zarar sermayedarın, emek kaybı ise girişimcinin olmaktadır. İflas halinde girişimcinin kastı var ise sermayedara karşı tazmin ile yükümlüdür. Ortaklığa dayalı sözleşmelerin ikincisi olan Muşareke ise iki veya daha fazla kişinin bir işi yapmak üzere emek ve sermayeleri ile müştereken katıldıkları ortaklık türüdür. Buna göre ortakların emek ve sermaye yoğunluklarına durumlarına göre kar payları değişkenlik gösterebilir.

İvazsız sözleşmeler denildiğinde ilk akla gelen yöntem olan Karz-ı Hasen; fon sağlayanın verilen borca karşılık faiz beklemeksizin, yardım veya hayır amacıyla fona ihtiyacı olan kişiyle arasında tahsis ettiği sözleşme türüdür. Karz-ı Hasen’de borçlu sadece anaparayı ödemekle yükümlüdür. Borcun vadesi alacaklı tarafından belirlenmekle birlikte alacaklı belirlenen vadeden önce alacağını talep etme hakkına sahiptir. Ancak borçluyu sıkıştırmaması güzel olandır. Borçlu ise borcunu bağlayıcı olmasa da vade konuşuldu ise öncesinde ödemeye çalışması beklenmektedir. Borçlu isterse borcunu öderken enflasyon farkını ödeyebilmekte (en baştan oran veya tutarda anlaşılmaması koşuluyla) ve bu durum anlaşmaya halel getirmemektedir.

Borca dayalı fonlamada iki alternatif borçlanma usulü bulunmaktadır. Bunlardan ilki faiz karşılığı borçlanma, ikincisi ise Karz-ı Hasen şeklinde yorumlayabileceğimiz faizsiz borçlanmadır. Faizsiz model kullanırlırsa borca dayalı kitlesel fonlama da İslami Finans’a uygun olabilir.

Kitlesel fonlama modelinin Dünya finansal krizinden sonra doğal çıktığı düşünülürse, bu teveccüh kapitalist sistemin temel yapı taşı olan faizden ve faiz sisteminin ürettiği gelir eşitsizliğinden kurtulma yolunun İslami finans usullerine dönmek olduğunun bir teyidi niteliğindedir.

Kitle fonlaması yatırımcı olmayı dar bir çevreden çıkararak tabana yaymada ve gelirin toplumda daha adil paylaşımına aracılık ederek sosyal hayatı daha dengeli hale getirmede önemli rol oynayabilir. Kültürel olarak yatırımcı veya girişimci olmayı destekleyerek bu husustaki engellerin ortadan kaldırılmasına katkı sunabilir. Ülkemizde kuluçka döneminde olan ve daha çok sosyal projelerin desteklendiği kitle fonlaması İslam hukuku prensiplerine uygunluğu hasebiyle de desteklenmeyi ayrıca hak etmektedir.

Böylece kitlesel fonlama modelleri ile İslami fonlama yöntemleri karşılaştırıldığında dört kitlesel fonlama modelinin de İslami finans yöntemlerine uygun olduğu görülmüştür. Yazı için yararlandığım makalenin tamamı: https://kisa.link/Qaat


Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (0) in /home/helalbor/public_html/wp-includes/functions.php on line 5373

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (0) in /home/helalbor/public_html/wp-content/plugins/really-simple-ssl/class-mixed-content-fixer.php on line 107